Elgars Celloconcert & Dvořák 7

Voorafgaand aan dit concert vindt er een Starter plaats. Deze kun je bijwonen in de Swing op de eerste verdieping links naast de garderobe. 

Elfrida Andrée (1841-1929) 
Andante quasi recitativo (1877) 

Voor de meesterwerken van Elgar en Dvořák klinkt eerst een vrij onbekende parel uit de muziekgeschiedenis, het Andante quasi recitativo van de Zweedse Elfrida Andrée. Zij was een pionier in allerlei opzichten: dirigente, organiste, organisator van concerten, componiste van zo’n 135 werken en onvermoeibaar strijdster voor vrouwenrechten. Hoewel uit een muzikaal gezin wilde ze telegrafiste worden al was dat destijds onmogelijk voor vrouwen. Vier jaar later werd dat beleid gewijzigd en begon ze alsnog aan de opleiding. Maar de muziek kroop waar het niet gaan kon en via studies bij haar vader en de plaatselijke organist kwam ze bij de Deense componist Niels Gade terecht. In 1861 begon ze in Stockholm als een van de eerste vrouwelijke organisten van Zweden en zes jaar later werd ze organist in de kathedraal van Göteborg. Ze schreef verschillende orgelwerken – waaronder twee orgelsymfonieën – maar ook koorwerken, liederen, werken voor orkest en kamermuziek. Het lyrische Andante quasi recitativo uit 1877 is een belangrijke aanvulling op het romantische strijkorkestrepertoire. Gedragen, lange melodieën, onrustige Wagneriaanse harmonie en gekwelde zelfexpressie op zijn meest volwassen manier. En met een prachtige concertmeestersolo. 

Edward Elgar (1857-1934) 

Celloconcert in e, op. 85 (1919) 

• Adagio - Moderato 

• Lento - Allegro molto 

• Adagio 

• Allegro - Moderato - Allegro ma non troppo - Adagio 

De verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog hadden Edward Elgar diep geraakt. Voortdurend kwamen berichten binnen van tienduizenden gesneuvelde Britse soldaten, een hoeveelheid die bijna onvoorstelbaar was. En in zijn zomerhuisje aan de kust in Sussex kon hij het artillerievuur aan de overkant dagelijks horen. In maart 1918 moest de componist naar het ziekenhuis, om zijn ontstoken amandelen te laten verwijderen, in die tijd voor iemand op leeftijd een pijnlijke en niet ongevaarlijke operatie. Een paar dagen na de ingreep – hij lag nog in het ziekenhuis – gebaarde hij om een stukje notenpapier en schreef een motief op, waar hij verder geen aandacht meer aan besteedde. Een paar maanden later zette hij zich voorzichtig weer aan het werk en in vrij korte tijd ontstonden een vioolsonate, een strijkkwartet en een pianokwintet.

Het motief uit het ziekenhuis was Elgar echter nog niet vergeten en langzaamaan groeide het idee om het te gebruiken in een celloconcert. Hij had al enkele schetsen gemaakt die hij aan dirigent Landon Ronald en cellist Felix Salmond had laten horen. Hun enthousiasme gaf hem een grote impuls om het werk te af te maken. Elke morgen zat hij al voor vijf uur in de ochtend achter zijn piano te werken en eind juli kon hij melden dat het Celloconcert nagenoeg voltooid was. De première onder leiding van Elgar zelf met Salmond als solist op 27 oktober 1919 verliep ronduit miserabel, hetgeen vooral te wijten was aan de veel te korte voorbereidingstijd. Maar binnen een jaar na dit fiasco beleefde het werk wereldwijd meer dan honderd uitvoeringen.

In de pauze schenken wij een gratis drankje.

Antonín Dvorák (1841-1904) 

Symfonie nr. 7 in d, op. 70 (1884-1885) 

• Allegro maestoso 

• Poco adagio 

• Scherzo: Vivace – Poco meno mosso 

• Finale: Allegro 

Medio jaren zeventig werd de talentvolle Antonin Dvořák opgemerkt door Johannes Brahms en muziekcriticus Eduard Hanslick waardoor Dvořáks composities ook buiten de landsgrenzen werden opgemerkt. De definitieve internationale doorbraak volgde echter met Dvořáks sensationele succes in Londen. Op verzoek van de Philharmonic Society of London had de componist in 1884 voor het eerst de oversteek gewaagd. Behalve een overweldigende ontvangst, wachtten hem er een uitnodiging voor het volgende jaar en een drietal goedbetaalde compositieopdrachten. Natuurlijk was het een verademing voor Dvorák om eindelijk eens zonder vooroordeel op handen te worden gedragen. “Ik ben tot de overtuiging gekomen, dat voor mij hier in Engeland een nieuwe, en zo God wil, een gelukkiger tijd aanbreekt, die naar ik hoop voor de Tsjechische kunst in het algemeen zijn vruchten zal afwerpen.” Geïnspireerd door de indrukwekkende kwaliteit en kwantiteit van de Britse orkesten begon Dvorák nog datzelfde jaar aan zijn Zevende symfonie, in opdracht van de Philharmonic Society of London. Het werd zijn meest serieuze en dramatische orkestwerk, met twee strijdbare hoekdelen, een adembenemend Poco adagio (waarin felle accenten scherp contrasteren met passages vol pure schoonheid) en een sterk op de Tsjechische volksmuziek geënt Vivace. Zelfbewust en gesterkt door de Britse waardering bereikte Antonín Dvorák in zijn Zevende symfonie een hoogte die hem naast Beethoven en Brahms bracht. De wereld lag voor hem open.