Programmaboekje
Handels Messiah
zaterdag 20 december
20:15
uur tot circa 22:45 uur
Bezing de meest knusse dagen van het jaar met het Residentie Orkest in een gloednieuwe traditie. We kiezen ieder jaar uit een van de bijzondere koren die Den Haag rijk is voor de kerstuitvoering van Handels Messiah. Dit jaar werken we samen met de Koninklijke Zangvereniging Excelsior, al actief sinds 1881.
📳
Zet je telefoon op stil en dim het scherm, zodat je anderen niet stoort tijdens het concert. Foto’s maken is toegestaan tijdens het applaus.
Programma
George Frideric Handel (1685-1759)
Messiah (1741)
Dit programma is inclusief pauze met drankje.
Waar ga je naar luisteren?
Je moest een poortje aan Fishamble Street openduwen, waar je amper met twee man naast elkaar doorheen kon. Maar dan, aan een binnenplaats, ligt hij daar: de pas geopende New Musick Hall. Imponerend vooral het machtige venster, vier maal vier ruiten, op de eerste verdieping. Dublin, 13 april 1742: Händels nieuwe oratorium Messiah beleeft hier zijn première. Men zal die dag niet snel vergeten.
Leuke liedjes
Georg Friedrich Händel. Duits componist maar sinds 1712 is zijn woonplaats Londen. Per 1727 is hij Brits staatsburger, heet hij ‘Mr George Frideric Handel’. Grote roem vergaart hij met zijn opera’s; hij organiseert zelf de uitvoeringen in de Londense theaters, is een begrip en dat niet alleen in de culturele wereld. Men richt nog bij leven een standbeeld voor hem op in Vauxhall Gardens, Londen’s grote lusthof. Maar succes is een grillig verschijnsel. Handels opera’s waren van Italiaanse snit, toen in de mode. Gezongen in het Italiaans, met veelal antieke onderwerpen, met veel helden, koningen, prinsen en hun vrouwelijke tegenhangers. Rond 1730 verandert de publieke smaak. Olie op het vuur gooit The Beggar’s Opera van John Gay: géén antieke helden meer, níet in het Italiaans, maar volkstheater over de losers en winners van nu die in het Engels korte, leuke liedjes zingen en geen lange aria’s vol versieringen meer…
Het roer moet om
Handel begrijpt: zijn roer moet om. En zijn antwoord is het oratorium. Veel soberder dan de Italiaanse opera en gezongen in het Engels. Geen toneelspel meer en geen tierelantijnen. Het succes in 1732 van zijn eerste, Esther, is groot. Hoewel ook nu niet elk nieuw werk onmiddellijk een klapper wordt, is Handel bijvoorbeeld bij eerstejaars studenten in Oxford zó populair, dat die graag wat huisraad verpatsen om een ticket van vijf shilling te bemachtigen voor ‘de nieuwste Handel’ in het Sheldonian Theatre. In juli 1741 ontvangt Händel het manuscript van een nieuwe oratoriumtekst. Auteur is Charles Jennens, landeigenaar en dichter. “Ik hoop”, zo had Jennens een vriend laten weten, “dat ik Handel kan overtuigen nog een keer teksten die ik uit de Heilige Schrift verzamelde, op muziek te zetten en in de Paastijd uit te voeren. Ik hoop dat hij zijn hele Genie & Bekwaamheid in dienst wil stellen en dat de Compositie zijn vorige Composities nog zal overtreffen, want het onderwerp overtreft elk ander. Het Onderwerp is de Messias.”
Recordtijd
Handel schreef het nieuwe oratorium Messiah tussen 22 augustus en 14 september – een krankzinnig korte tijd. Verschrijvingen wijzen op de haast waarmee hij werkte en voor de hand liggende passages en instrumentaties zijn opengelaten: die mochten de kopiisten invullen (dergelijk ‘studiowerk’ was in die tijd niet ongewoon toen iedereen binnen een vastomlijnd idioom en volgens bepaalde compositietechnieken werkte). Handel koos, op uitnodiging van de hertog van Devonshire, dus Dublin voor de première van Messiah en niet thuishaven Londen. De eerste uitvoering was een liefdadigheidsconcert; de opbrengsten waren voor Mercer’s Hospital, Charitable Infirmary en om de nood van gevangenen te lenigen. Handel kreeg de medewerking van de koren van St. Patricks en Christ Church, zestien mannen- en zestien jongensstemmen (de jongens zongen sopraan en alt). Voor een van de vrouwelijke solisten, Susanne Cibber, transponeerde hij kort voor het concert nog de aria ‘He shall feed his flock’ omlaag naar F groot, anders lag het te hoog voor haar.
Oude en Nieuwe Testament
Messiah is gebaseerd op woorden uit het Oude en Nieuwe Testament. In deel I voorspellen de oude profeten de komst van Christus de Messias en zijn geboorte uit de Maagd Maria; het vervolgt met de verkondiging aan de herders op het veld. Het tweede deel gaat over Christus’ Lijdensweg en dood, zijn Opstanding, de verspreiding van zijn boodschap via het evangelie en een lofzang op de Heer: het beroemde koor ‘Hallelujah’. Deel III is kort, met de Dag des Oordeels, de algehele opstanding van de doden, het uiteindelijke zegevieren over zonde en dood en de verheerlijking van Christus.
Vergeving
Zevenhonderd bezoekers waren er bij die première. Veel, het paste maar net en daar was ook op gerekend: dames werd verzocht hun hoepelrokken thuis te laten en mannen hun sabels, zodat er meer mensen in de New Musick Hall konden. Messiah triomfeerde bij publiek en pers. Naar het schijnt sprong een zekere Rev. Delaney, dominee te Dublin, tijdens de aria ‘He was despised’ op en riep, zo geraakt was hij door Mrs. Cibber’s vertolking: ‘Vrouw, voor deze prestatie vergeef ik u al uw zonden!’
Stephen Westra
Biografieën
Residentie Orkest Den Haag
Chloe Rooke
.jpg/d66c23aa45ac72e8fef14179a09f8f9f.jpg)
Nikki Treurniet
Nina van Essen
Antonin Rondepierre
Raoul Steffani
KZV Excelsior
Wil je de liedteksten van de Messiah meelezen? Download ze hier!
Fun Fact
Een staande Halleluja!
Bij de Londense uitvoeringen van Messiah in de kapel van The Foundling Hospital stond koning George II volgens de overlevering op bij het ‘Halleluja’. Sindsdien is het in sommige landen traditie dat het publiek bij dit koor gaat staan – een spontaan eerbetoon aan de muziek.
RO QUIZ
Vraag: Is Handel in Den Haag geweest?-
Absoluut niet
Goede antwoord: Jazeker wel
Handel was de onbetwiste rockster van zijn tijd. Succes na succes stapelde zich op, vooral toen hij 1712 het Duitse Hannover verruilde voor de wereldstad Londen. Maar Duitsland werd niet vergeten: een kleine veertig jaar later vond hij het tijd om zijn oude vrienden nog een keer te bezoeken. Op een mooie zomerse augustusdag in het jaar 1750 nam hij de boot naar Rotterdam. Niet veel later was hij in Den Haag waar hij gastvrij werd ontvangen door een van zijn vroegere klavecimbelleerlingen: prinses Anne, dochter van de Engelse koning George II en getrouwd met stadhouder Willem IV. Niet lang daarna reisde Handel door. Op de weg naar Haarlem ging het echter mis. De koets waarin de componist zich bevond, sloeg over de kop en Handel liep enkele verwondingen op. Gelukkig ging het al snel beter en zou hij zijn rondreis vervolgen. In december 1750 keerde hij terug naar de hofstad en zou er op 3 december een orgelconcert in de Nieuwe Kerk geven, bijgewoond door de Oranjes: ‘Heden morgen heeft de beroemde Mr. Händel, Capelmeester van zyn Groot-Brittannise Majesteyt, zyne Gaven op het Orgel in de Nieuwe Kerk alhier laaten hooren, by het welk de Stadhouderlyke Familie en veele Persoonen van Rang der beyde Sexen zig hebben laten vinden.’ (Oprechte Haarlemsche Courant)
-
Alleen doorheen gereden met de koets
Goede antwoord: Jazeker wel
Handel was de onbetwiste rockster van zijn tijd. Succes na succes stapelde zich op, vooral toen hij 1712 het Duitse Hannover verruilde voor de wereldstad Londen. Maar Duitsland werd niet vergeten: een kleine veertig jaar later vond hij het tijd om zijn oude vrienden nog een keer te bezoeken. Op een mooie zomerse augustusdag in het jaar 1750 nam hij de boot naar Rotterdam. Niet veel later was hij in Den Haag waar hij gastvrij werd ontvangen door een van zijn vroegere klavecimbelleerlingen: prinses Anne, dochter van de Engelse koning George II en getrouwd met stadhouder Willem IV. Niet lang daarna reisde Handel door. Op de weg naar Haarlem ging het echter mis. De koets waarin de componist zich bevond, sloeg over de kop en Handel liep enkele verwondingen op. Gelukkig ging het al snel beter en zou hij zijn rondreis vervolgen. In december 1750 keerde hij terug naar de hofstad en zou er op 3 december een orgelconcert in de Nieuwe Kerk geven, bijgewoond door de Oranjes: ‘Heden morgen heeft de beroemde Mr. Händel, Capelmeester van zyn Groot-Brittannise Majesteyt, zyne Gaven op het Orgel in de Nieuwe Kerk alhier laaten hooren, by het welk de Stadhouderlyke Familie en veele Persoonen van Rang der beyde Sexen zig hebben laten vinden.’ (Oprechte Haarlemsche Courant)
-
Jazeker wel
Goede antwoord: Jazeker wel
Handel was de onbetwiste rockster van zijn tijd. Succes na succes stapelde zich op, vooral toen hij 1712 het Duitse Hannover verruilde voor de wereldstad Londen. Maar Duitsland werd niet vergeten: een kleine veertig jaar later vond hij het tijd om zijn oude vrienden nog een keer te bezoeken. Op een mooie zomerse augustusdag in het jaar 1750 nam hij de boot naar Rotterdam. Niet veel later was hij in Den Haag waar hij gastvrij werd ontvangen door een van zijn vroegere klavecimbelleerlingen: prinses Anne, dochter van de Engelse koning George II en getrouwd met stadhouder Willem IV. Niet lang daarna reisde Handel door. Op de weg naar Haarlem ging het echter mis. De koets waarin de componist zich bevond, sloeg over de kop en Handel liep enkele verwondingen op. Gelukkig ging het al snel beter en zou hij zijn rondreis vervolgen. In december 1750 keerde hij terug naar de hofstad en zou er op 3 december een orgelconcert in de Nieuwe Kerk geven, bijgewoond door de Oranjes: ‘Heden morgen heeft de beroemde Mr. Händel, Capelmeester van zyn Groot-Brittannise Majesteyt, zyne Gaven op het Orgel in de Nieuwe Kerk alhier laaten hooren, by het welk de Stadhouderlyke Familie en veele Persoonen van Rang der beyde Sexen zig hebben laten vinden.’ (Oprechte Haarlemsche Courant)
Goede antwoord: Jazeker wel
Handel was de onbetwiste rockster van zijn tijd. Succes na succes stapelde zich op, vooral toen hij 1712 het Duitse Hannover verruilde voor de wereldstad Londen. Maar Duitsland werd niet vergeten: een kleine veertig jaar later vond hij het tijd om zijn oude vrienden nog een keer te bezoeken. Op een mooie zomerse augustusdag in het jaar 1750 nam hij de boot naar Rotterdam. Niet veel later was hij in Den Haag waar hij gastvrij werd ontvangen door een van zijn vroegere klavecimbelleerlingen: prinses Anne, dochter van de Engelse koning George II en getrouwd met stadhouder Willem IV. Niet lang daarna reisde Handel door. Op de weg naar Haarlem ging het echter mis. De koets waarin de componist zich bevond, sloeg over de kop en Handel liep enkele verwondingen op. Gelukkig ging het al snel beter en zou hij zijn rondreis vervolgen. In december 1750 keerde hij terug naar de hofstad en zou er op 3 december een orgelconcert in de Nieuwe Kerk geven, bijgewoond door de Oranjes: ‘Heden morgen heeft de beroemde Mr. Händel, Capelmeester van zyn Groot-Brittannise Majesteyt, zyne Gaven op het Orgel in de Nieuwe Kerk alhier laaten hooren, by het welk de Stadhouderlyke Familie en veele Persoonen van Rang der beyde Sexen zig hebben laten vinden.’ (Oprechte Haarlemsche Courant)
Vandaag in het orkest
Pieter van Loenen
Cato Went
Roger Cramers
Help Den Haag aan muziek!
Steun ons en help alle inwoners van Den Haag te bereiken en te verbinden met onze muziek.
Bekijk alle programmaboekjes
Houd rekening met uw buren en zet de helderheid van uw scherm omlaag.