Programmaboekje
Zondagochtend: Beethoven 5
zondag 24 november
11:00
uur tot circa 12:15 uur
Begin je zondagochtend zonder agenda, maar met een fris hoofd vol muzikale vonken. Deze editie hoor je Beethovens Vijfde, een muziekstuk dat de hele wereld aankan.
Programma
Robert Schumann (1810-1856)
Pianoconcert in a, op. 54 (1845)
Ludwig van Beethoven (1770-1827)
Symfonie nr. 5 in c, op. 67 (1808)
Allegro con brio
Andante con moto
Scherzo: Allegro
Allegro - Presto
Waar ga je naar luisteren?
Omvangrijke fantasie
Robert Schumann had een uitstekend pianist kunnen worden als hij niet te ijverig was geweest. Door het gebruik van ingenieuze apparaatjes om zijn vingers te vervolmaken, beschadigde hij zijn handen zodanig dat hij een carrière als solopianist moest opgeven. Maar als componist bleef de piano zijn lievelingsinstrument, en in de loop van 1841 schreef hij een omvangrijke fantasie voor piano en orkest tot grote vreugde van zijn vrouw Clara die zelf een succesvol concertpianiste was. Het duurde echter tot 1845 voordat hij er twee delen aan toevoegde en er zo een compleet pianoconcert van maakte. De première vond eind 1845 plaats in hun woonplaats Dresden, uiteraard met Clara als solist.
Wie het Pianoconcert in zijn geheel hoort, merkt nauwelijks dat het eerste deel met zijn klassieke hechte structuur, van oorsprong een fantasie is. Het laatste deel is een vrolijk maar echt romantisch uitgewerkt rondo. Daartussen schreef Schumann een subtiel middendeel, dat zijn naam Intermezzo echt eer aandoet. Het is een klein en eenvoudig tussenspel, als een rustpunt tussen de beide groot opgezette hoekdelen.
Legende van het noodlot
De Vijfde symfonie van Ludwig van Beethoven is omringd door de meest fantasievolle legendes. Hoe vreselijk moest het leed van de componist wel niet zijn. Bijna doof, wanhopig op zoek naar de ware liefde, en worstelend met zijn vooruitstrevende opvattingen over muziek. En dan ook nog een première die op een fiasco uitliep omdat het publiek de diepgang van de muziek niet begreep. De beroemde openingsmaten zou Beethoven, volgens zijn secretaris Anton Schindler, hebben geduid als: ‘zo klopt het noodlot aan de deur’. Maar de waarheid is beduidend weerbarstiger. De mislukking van de eerste uitvoering eind 1808 was vooral te wijten aan het feit dat die plaatsvond tijdens een van Beethovens beruchte monsterconcerten in een onverwarmde zaal, waar de toehoorders, blauw van de kou, bibberend de bizar slecht voorbereide noten aanhoorden. Latere concerten brachten wel degelijk het grote succes en het was bij leven zijn meest gespeelde orkestwerk.
Zelf heeft Beethoven niets losgelaten over het hoe en waarom van deze symfonie. Eigenlijk is het meest bijzondere wel dat het, samen met de Derde symfonie baanbrekend vernieuwend was. Maar waar de Derde nog met enige reserve werd ontvangen, had de Vijfde na de mislukte première een overdonderend succes. Blijkbaar had Beethoven met zijn radicaal nieuwe ideeën een groot publiek weten te overtuigen. En dan te bedenken dat hij in deze symfonie nog steeds de structuren van de klassieke symfonie van Mozart en Haydn volgt. Zo heeft het eerste deel nog de gewone sonatevorm met twee thema’s die langs de gebruikelijke wegen tegenover elkaar gezet worden. Maar daarbinnen gaat Beethoven geheel zijn eigen gang. Het eerste thema is niet meer dan een enkel motief, dat als een motto van vier noten het hele deel zal beheersen. En ook in de andere delen zoekt de componist de uiterste grenzen van vorm en structuur op. Het maakt de symfonie tot een ijkpunt in een muzikale revolutie die tot ver in de twintigste eeuw zijn sporen zou nalaten.
Kees Wisse
Liever op papier? Download een beknopte printbare versie van dit programma.
Biografieën
Residentie Orkest Den Haag
Anja Bihlmaier
Javier Perianes
Het Residentie Orkest biedt de dirigent en solist bij dit concert een linosnede aan van de Haagse kunstenaar Mariska Mallee.
Fun Fact
Beethovens oorspronkelijke grafsteen heeft als enige tekst: Beethoven.
RO QUIZ
Vraag: Onze oprichter Henri Viotta was ook...?-
Dirigent, architect & cellist
Goede antwoord: Dirigent, advocaat & componist
Henri Viotta was de zoon van arts-musicus J.J. Viotta, bekend van verschillende volksliederen en het Sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’. Viotta jr. was in eerste instantie van plan om muziek alleen als hobby te beschouwen en schreef zich daarom in als advocaat in Amsterdam. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en na een jaar wijdde hij zich volledig aan de muziek. Hij stond bekend als recensent, directeur van verschillende muziekverenigingen en het Koninklijk Conservatorium Den Haag en vanaf 1904 als dirigent van het door hemzelf opgerichte Residentie Orkest. Ook als componist heeft hij naam gemaakt met strijkkwartetten, sonates voor viool en voor cello, een celloconcert, een mis en verschillende symfonische werken.
-
Dirigent, scheikundige & pianostemmer
Goede antwoord: Dirigent, advocaat & componist
Henri Viotta was de zoon van arts-musicus J.J. Viotta, bekend van verschillende volksliederen en het Sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’. Viotta jr. was in eerste instantie van plan om muziek alleen als hobby te beschouwen en schreef zich daarom in als advocaat in Amsterdam. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en na een jaar wijdde hij zich volledig aan de muziek. Hij stond bekend als recensent, directeur van verschillende muziekverenigingen en het Koninklijk Conservatorium Den Haag en vanaf 1904 als dirigent van het door hemzelf opgerichte Residentie Orkest. Ook als componist heeft hij naam gemaakt met strijkkwartetten, sonates voor viool en voor cello, een celloconcert, een mis en verschillende symfonische werken.
-
Dirigent, advocaat & componist
Goede antwoord: Dirigent, advocaat & componist
Henri Viotta was de zoon van arts-musicus J.J. Viotta, bekend van verschillende volksliederen en het Sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’. Viotta jr. was in eerste instantie van plan om muziek alleen als hobby te beschouwen en schreef zich daarom in als advocaat in Amsterdam. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en na een jaar wijdde hij zich volledig aan de muziek. Hij stond bekend als recensent, directeur van verschillende muziekverenigingen en het Koninklijk Conservatorium Den Haag en vanaf 1904 als dirigent van het door hemzelf opgerichte Residentie Orkest. Ook als componist heeft hij naam gemaakt met strijkkwartetten, sonates voor viool en voor cello, een celloconcert, een mis en verschillende symfonische werken.
Goede antwoord: Dirigent, advocaat & componist
Henri Viotta was de zoon van arts-musicus J.J. Viotta, bekend van verschillende volksliederen en het Sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’. Viotta jr. was in eerste instantie van plan om muziek alleen als hobby te beschouwen en schreef zich daarom in als advocaat in Amsterdam. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en na een jaar wijdde hij zich volledig aan de muziek. Hij stond bekend als recensent, directeur van verschillende muziekverenigingen en het Koninklijk Conservatorium Den Haag en vanaf 1904 als dirigent van het door hemzelf opgerichte Residentie Orkest. Ook als componist heeft hij naam gemaakt met strijkkwartetten, sonates voor viool en voor cello, een celloconcert, een mis en verschillende symfonische werken.
Help Den Haag aan muziek!
Steun ons en help alle inwoners van Den Haag te bereiken en te verbinden met onze muziek.
Bekijk alle programmaboekjes
Houd rekening met uw buren en zet de helderheid van uw scherm omlaag.