Giuseppe Verdi (1813-1901) 
Messa da Requiem (1874) 

Requiem aeternam – Kyrie 
 

Sequentia 

• Dies irae 

• Tuba mirum 

• Liber scriptus 

• Quid sum miser 

• Rex tremendae 

• Recordare 

• Ingemisco 

• Confutatis 

• Lacrymosa 

Offertorio: Domine Jesu Christe 

Sanctus – Benedictus 

Agnus Dei 

Lux aeterna 

Libera me  

Einde concert circa 21.45 uur (vrijdag) of circa 16.00 uur (zondag). 

Anja Bihlmaier dirigent 

Studie Musikhochschule Freiburg, Mozarteum Salzburg. 

Huidige positie Chef-dirigent Residentie Orkest, vaste gastdirigent Lahti Symphony Orchestra. 
Highlights Recent dirigeerde ze het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken Kaiserslautern, Royal Stockholm Philharmonic, Lahti Symphony Orchestra, Tampere Philharmonic, City of Birmingham Symphony Orchestra, BBC Scottish Symphony Orchestra, Orquestra Symfónica de Barcelona, Basque National Orchestra, Gothenburg Symphony, Fins Radio-orkest, Orquesta Sinfónica de Madrid en MDR-Sinfonieorchester. De afgelopen seizoenen dirigeerde ze tevens verschillende operaproducties in Wenen (Volksoper), Trondheim en Malmö. Was vast verbonden aan de operahuizen van Kassel en Hannover. 

Guanqun Yu

De Chinese sopraan Guanqun Yu zong diverse operarollen in de belangrijkste operahuizen wereldwijd zoals in New York, Wenen, Hamburg en Zürich, werkte met dirigenten als Bertrand de Billy en Zubin Mehta en won prijzen op het Belvedere International Singing Competition en de Operalia, The World Opera Competition. 

Oksana Volkova

Mezzosopraan Oksana Volkova won eerste prijzen op het International Glinka Vocal Contest en de Dvořák Singing Competition. Debuteerde in 2013 bij de Metropolitan Opera in New York, was wereldwijd te horen en te zien in de rol van Carmen, zong operarollen in o.a. La Scala in Milaan, Royal Opera House in Londen en het Salzburger Festival. Werkte samen met dirigenten als Mariss Jansons en Carlo Rizzi. 

Matteo Lippi

Tenor Matteo Lippi studeerde zang bij mezzosopraan Laura Bullan en aan de CUBEC-Academia di Belcanto in Modena. Zong in La Fenice in Venetië, San Carlo in Napels en tijdens de Glyndebourne Festival Tour. Zong Verdi’s Requiem al eerder in het Auditorium Milano. 

Milan Siljanov

De Zwitserse bas/bariton Milan Siljanov studeerde in zijn geboortestad Zürich en in Londen. Won in de prestigieuze Wigmore Hall/Kon Foundation International Song Competition in 2015 en het jaar daarvoor verschillende prijzen op het Internationaal Vocalisten Concours (’s-Hertogenbosch). Is ensemble-lid van de Bayerischen Staatoper in München, zong in diverse opera’s en oratoria onder dirigenten als Vladimir Jurowksi, Kirill Petrenko en Joshua Weilerstein. 

Laurens Symfonisch

Het Laurens Symfonisch is het jonge, grote koor van Rotterdam. Het koor heeft sinds 2010 veel successen geoogst met zijn heldere koorklank en opvallend frisse aanpak. De getalenteerde zangers staan onder leiding van dirigent Wiecher Mandemaker. Het koor valt samen met andere koren onder de overkoepelende organisatie Laurens Vocaal. 

Residentie Orkest Den Haag 

Opgericht Den Haag, 1904 

Huidige chef-dirigent Anja Bihlmaier 

Vaste gastdirigenten Richard Egarr en Jun Märkl 

Chef-dirigenten Henri Viotta, Peter van Anrooy, Frits Schuurman, Willem van Otterloo, Jean Martinon, Ferdinand Leitner, Hans Vonk, Evgenii Svetlanov, Jaap van Zweden, Neeme Järvi, Nicholas Collon. 

Te zien in o.a. Amare, Paard, De Nationale Opera, Koninklijk Concertgebouw, De Doelen, TivoliVredenburg. 

Educatie Jaarlijks bereik van ruim 40.000 scholieren, volwassenen en amateurmusici in educatieve projecten. Onderdeel hiervan is The Residents, waarmee het orkest honderden kinderen uit Haagse wijken in contact brengt met klassieke muziek. 

Verdi 

Rossini en Manzoni 

Eind 1868 overleed Gioacchino Rossini in Passy, een voorstad van Parijs waar hij al vele jaren woonde. Zijn dood veroorzaakte een golf van herdenkingen en in memoriam-concerten. Giuseppe Verdi trommelde zelfs een collectief van twaalf componisten op om met elkaar een requiem ter herdenking te componeren. Het werk kwam in 1869 gereed en er stond een uitvoering gepland die precies een jaar na Rossini’s overlijden zou plaatsvinden. Door onderling geruzie en de twijfelachtige kwaliteit van de potpourri-achtige mis kwam er echter niets van terecht. Pas in 1988 kwam het als curiositeit tot een eerste uitvoering in Stuttgart. Verdi borg zijn deel, het responsorium Libera me, voorlopig op. Het kwam in 1873 weer tevoorschijn toen de door Verdi zeer bewonderde schrijver, dichter en nationale held Alessandro Manzoni overleed. Voor hem componeerde Verdi als eerbetoon een compleet requiem waarin het Libera me een plek kreeg. 

De uitvoering had nogal wat voeten in de aarde. Verdi had het als een echt concertant stuk bedoeld, maar de première vond plaats in de San Marco in Milaan, tot grote ergernis van de componist tijdens een officiële misviering. Het koor was gemengd en bestond voor de helft uit vrouwen die echter niet in de kerk mochten zingen. De aartsbisschop moest speciaal dispensatie verlenen en deed dit alleen maar als de vrouwen geheel in het zwart gekleed, met voiles achter een scherm zouden zingen. Drie dagen later ging het een stuk beter met de uitvoering in de Milanese scala voor een uitzinnig publiek. Het werd het begin van een ware triomftocht over de hele wereld van het Requiem. 

Opera in de kerk 

Het is bijna een open deur om Verdi’s Messa da Requiem als opera te beschouwen. Enerzijds was Verdi in hart en nieren een operacomponist en dat verloochende hij niet in dit religieuze stuk. Anderzijds was de stijl van de kerkmuziek in Italië al eeuwen lang nauw verweven met die van de opera. Ook de religieuze muziek van grootheden als Vivaldi, Rossini en Donizetti leken zo uit de opera weggelopen. Het sloot aan bij de opvatting dat de emotionaliteit van het geloof en die van de opera in elkaars verlengde lagen, zodat dezelfde muzikale uitdrukkingsmiddelen gebruikt konden worden. Onmiskenbaar zit Verdi’s Requiem vol met opera. Het Dies irae klinkt als een spectaculaire massascène van een groots opgezette epische opera, compleet met toepasselijk trompetgeschal even verderop in het Tuba mirum. Het Confutatis maledictus met zijn huiveringwekkende tekst is een echte klassieke wraakaria. Maar het werk kent ook momenten waarin Verdi wel duidelijk een religieuze sfeer oproept. Het is ingegeven door een geheel nieuwe stijl van religieuze muziek, gestimuleerd vanuit het Vaticaan, die zich liet inspireren door de muziek van de Renaissance en in de tweede helft van de negentiende eeuw vooral in Duitsland en Italië zeer populair was. Luister maar naar het Te decet hymnus uit het Introïtus waar Verdi het koor zonder begeleiding polyfoon laat zingen. Prachtig hybride is het Lux aeterna waarin opera en de stijl van de zestiende-eeuwse Palestrina naadloos in elkaar overgaan. 

Persoonlijke ontboezeming 

Maar om Verdi’s Requiem puur als een theatrale compositie te kwalificeren doet onrecht aan het werk. Gezien zijn bezwaar tegen de kerkelijke première beschouwde Verdi het niet als liturgische muziek, maar het heeft wel degelijk een religieuze intentie. Verdi zag zichzelf als agnost en stond kritisch tegenover de katholieke geloofsleer van zijn dagen, maar hij was zeker geen atheïst. En hij kende de tekst van het Requiem maar al te goed uit bittere ervaring. In het begin van zijn carrière, toen hij net zijn eerste opera voltooid had en bezig was met een tweede, verloor hij in korte tijd zijn vrouw en beide kinderen. Ondanks dat het 35 jaar geleden was, kon het niet anders dan dat hij dit grote verdriet nog steeds in zijn hart met zich meedroeg. Het zal mede bepalend zijn geweest hoe hij de tekst op een zeer persoonlijke manier heeft benaderd. Daarbij maakte hij overtuigend gebruik van zijn grote talenten als operacomponist. Maar daarmee wordt de Messa da Requiem nog geen opera. Verdi besefte wel degelijk de verschillen in intentie tussen een operalibretto en een religieuze tekst en hield daar rekening mee. Op deze wijze schiep hij een puur menselijke religieuze compositie die zijn weerga in de muziekgeschiedenis niet kent.  

Kees Wisse