Alan Silvestri (1950) 
Thema uit de film ‘The Avengers’ (2012) 
(door Stadsorkest The Residents en Residentie Orkest) 

Maurice Ravel (1875-1937) 

Pianoconcert in G (1929-1931) 

• Allegramente 

• Adagio assai 

• Presto 

Modest Moesorgski (1839-1881) 

Schilderijen van een tentoonstelling (1874) 

(bewerking Maurice Ravel, 1922) 

• Promenade 

• Gnomus 

• Promenade 

• Het oude kasteel 

• Promenade 

• Tuilerieën 

• Bydło 

• Promenade 

• Ballet van de kuikens in de dop 

• Samuel Goldenberg en Schmuÿle 

• Het marktplein van Limoges 

• Catacombae (Sepulchrum Romanum) 

• Cum mortuis in lingua mortua 

• De hut op kippenpoten (Baba-Yaga) 

• De grote poort van Kiev 

Einde concert circa 21.15 uur. 

This concert ends at approximately 21:15h. 

Anja Bihlmaier - dirigent 

Studie Musikhochschule Freiburg, Mozarteum Salzburg. 

Huidige positie Chef-dirigent Residentie Orkest, vaste gastdirigent Lahti Symphony Orchestra. 
Highlights Recent dirigeerde ze het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken Kaiserslautern, Royal Stockholm Philharmonic, Lahti Symphony Orchestra, Tampere Philharmonic, City of Birmingham Symphony Orchestra, BBC Scottish Symphony Orchestra, Orquestra Symfónica de Barcelona, Basque National Orchestra, Gothenburg Symphony, Fins Radio-orkest, Orquesta Sinfónica de Madrid en MDR-Sinfonieorchester. De afgelopen seizoenen dirigeerde ze tevens verschillende operaproducties in Wenen (Volksoper), Trondheim en Malmö. Was vast verbonden aan de operahuizen van Kassel en Hannover. 

Yeol Eum Son - piano 

Opleiding Hochschule für Musik Theater und Medien, Hannover. Studeerde ook aan de Korean National University of Arts. 

Highlights Concerteerde met orkesten als New York Philharmonic, BBC Philharmonic, Konzerthausorchester Berlin, Dresdner Philharmoniker, Orchestre Philharmonique de Radio France, Orchestre de la Suisse Romande met dirigenten als  Vasily Petrenko, Andrew Manze, Susanna Mälkki, Nicholas Collon, Pablo González, Jun Märkl en Anja Bihlmaier. Debuteert dit jaar bij o.a. BBC National Orchestra of Wales en het Fins Radiosymfonieorkest. 

Won prijzen op o.a. Tchaikovsky International Piano Competition en Van Cliburn Inernational Piano Competition. 

Overig Is dit seizoen artist in residence van Residentie Orkest, Koninklijk Conservatorium en Amare. 

Residentie Orkest Den Haag 

Opgericht Den Haag, 1904 

Huidige chef-dirigent Anja Bihlmaier 

Vaste gastdirigenten Richard Egarr en Jun Märkl 

Chef-dirigenten Henri Viotta, Peter van Anrooy, Frits Schuurman, Willem van Otterloo, Jean Martinon, Ferdinand Leitner, Hans Vonk, Evgenii Svetlanov, Jaap van Zweden, Neeme Järvi, Nicholas Collon. 

Te zien in o.a. Amare, Paard, De Nationale Opera, Koninklijk Concertgebouw, De Doelen, TivoliVredenburg. 

Educatie Jaarlijks bereik van ruim 40.000 scholieren, volwassenen en amateurmusici in educatieve projecten. Onderdeel hiervan is The Residents, waarmee het orkest honderden kinderen uit Haagse wijken in contact brengt met klassieke muziek. 

Ravel en Moesorgski 

 
Ravel was een briljant componist, al was de solopartij van zijn meesterlijke Pianoconcert in G voor hem zelf net te hoog gegrepen. Maar ook als arrangeur was hij zo onovertroffen dat zijn orkestratie van Moesorgski’s Schilderijententoonstelling bekender is geworden dan het origineel. 

De componist Ravel 

‘De muziek van een soloconcert moet naar mijn mening luchthartig en briljant zijn en niet willen streven naar diepte of dramatische effecten.’ Dat was het idee van Maurice Ravel over de manier waarop hij het ideale soloconcert zag. Zelf heeft hij dit maar weinig toegepast met alleen twee pianoconcerten in zijn totale oeuvre. Luchtig hield hij zijn Pianoconcert in G zeker waarin hij zich door uiteenlopende muzikale stijlen liet beïnvloeden. Al in 1914 had hij gewerkt aan een compositie voor piano en orkest waarin hij, om zijn Baskische wortels te benadrukken, Baskische volksmelodieën had gebruikt. Delen hieruit hergebruikte hij in het Pianoconcert in G. Daarnaast neem jazz een bescheiden plaats in. Ook dat wekt geen verbazing. Sinds veel zwarte Amerikaanse soldaten tijden de Eerste Wereldoorlog op verlof waren geweest in Parijs, was het de jazzhoofdstad van Europa geworden. Vrijwel alle ‘klassieke’ componisten lieten zich tot op zeker hoogte door de jazz meeslepen en Ravel was daarop geen uitzondering, temeer daar hij de jazz ook tijdens een Amerikaanse tournee had geproefd. Hij zelf noemde het eindresultaat een aardige cross-over tussen Mozart en Saint-Saëns. Zelfs was hij oorspronkelijk van plan geweest het stuk Divertissement te noemen om het luchthartige karakter ervan te benadrukken. 

Niet alleen vond Ravel dat een soloconcert luchtig moest zijn, maar ook briljant. En briljant was zijn Pianoconcert in G zonder twijfel. Daarmee sneed hij zich nog aardig in de vingers. Hij had zijn zinnen erop gezet om zelf als solist op te treden, maar dat was nog geen eenvoudige opgave. Om zijn technische vaardigheden wat op te vijzelen gebruikte hij zelfs de lastige etudes van Czerny en Chopin als studiemateriaal. Maar uiteindelijk bleek het toch te hoog gegrepen en vroeg hij zijn vriendin Marguerite Long de solopartij over te nemen. Wel dirigeerde hij tijdens de première op 14 januari 1932 in Parijs het orkest. Het bleek een gouden combinatie. Want in de maanden daarna gingen ze met het Pianoconcert in G uitgebreid op tournee door heel Europa. 

De arrangeur Ravel 

Waarschijnlijk was de Russische schilder Viktor Hartmann slechts bij een enkeling bekend gebleven als zijn vriend Modest Moesorgski zijn Schilderijen van een tentoonstelling niet had gecomponeerd. Ze waren goed bevriend met elkaar en het vroege overlijden van Hartmann schokte de componist zeer. Natuurlijk bezocht hij de uitgebreide postume tentoonstelling van het werk van Hartmann in Sint Petersburg en schreef naar aanleiding daarvan zijn bekende pianowerk. Hij nam veertien kunstwerken van Hartmann die hij treffend in klank omzette. Hij geeft je als luisteraar de illusie dat je echt een tentoonstelling bezoekt doordat hij je met kleine intermezzo’s die hij ‘promenade’ noemt van schilderij naar schilderij laat lopen. 

Maar het is de vraag of Moesorgski’s Schilderijententoonstelling een groot succes was geworden als niet Maurice Ravel er een wereldberoemde orkestratie van had gemaakt. Hij was overigens zeker niet de eerste en ook niet de laatste, want er zijn meer dan honderd arrangementen van het stuk bekend. Ravel schreef het op verzoek van dirigent Sergei Koussevitsky bedoeld voor zijn serie Concerts Koussevitzky die hij jaarlijks tussen 1921 en 1929 in Parijs organiseerde. Voor Ravel kwam de opdracht op een gunstig moment. Hij kwakkelde wat met zijn gezondheid en daardoor liep hij vast in zijn werk aan zijn kinderopera L'Enfant et les sortilèges. Om zijn zinnen te verzetten was dit arrangeerverzoek meer dan welkom. Hoewel Koussevitsky  hem op het hart had gedrukt er wel een echt Russisch arrangement van te maken in de stijl van Rimski-Korsakov, ging Ravel volstrekt zijn eigen gang. In zijn orkestratie liet hij zich veel meer leiden door de orkestrale klankrijkdom van Debussy en Stravinsky en natuurlijk zijn eigen inspiratie, dan door de Russische romantiek. Het resultaat mocht er zijn. Het was alsof hij de zwart-wit reproductie die Moesorgski van Hartmanns werk voor piano had gemaakt, transformeerde in een overweldigende kleurenfoto voor orkest. Ravels versie overschaduwde daarmee alle andere arrangementen die er van de Schilderijententoonstelling zijn gemaakt, zelfs het origineel. Het is daarmee een unieke compositie met twee gezichten geworden waarin beide componisten onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. 

Kees Wisse 

Although the solo in his masterful Piano Concerto in G major proved too complex for him to play, Ravel was a brilliant composer and a great pianist in his own right. As an arranger, he was equally unparalleled. Ravel’s orchestration of Mussorgsky’s Pictures at an Exhibition is a beautiful example of how the fruits of one’s labour may one day surpass the mastery of its creator.  

Ravel the composer 

“The music of a concerto should be light-hearted and brilliant and not aim at profundity or dramatic effects.” 

The above is one of Maurice Ravel’s musings, imagining his ideal concerto. It was imagined but hardly ever put into practice. His extensive and wildly popular body of work contains a mere two piano concertos. When listening to Ravel’s Piano Concerto in G major, the composer’s professional light-heartedness is omnipresent and the piece is clearly influenced by a wide array of musical styles. As early as 1914, Ravel had worked on a composition for piano and orchestra that was meant to accentuate his Basque roots by using the northern Spanish folk melodies he knew so well. Parts of that work can be heard when listening to his Piano Concerto in G major.  

There is also the modest but unsurprising influence of jazz in Ravel’s work. During the First World War, many black US soldiers were furloughed in Paris. The soulful music they brought with them caught on quick as the city grew to become the jazz capital of Europe. Almost every classical composer in some way allowed the spirit of jazz into their creations and Ravel was certainly no exception. In fact, he had discovered the swing and boogie of this relatively new and exciting musical style first-hand as he toured the United States. He called his work an adequate crossover between Mozart and Camille Saint-Saëns and had even planned to name his piece Divertissement to celebrate its light-hearted nature.  

For Ravel, however, light-heartedness was not enough – a concerto also required brilliance. His Piano Concerto in G major was just that. This work was so brilliant that it caused him serious problems. Ravel aimed to perform the complex solo, by no means an easy task. To practise and improve his technical skills, he used the finger-bending etudes written by Czerny and Chopin but ultimately realised that a different level of talent was required. He therefore invited his good friend Marguerite Long to perform the solo, while Ravel would take the stage as the conductor. This proved to be a match made in heaven. After a successful opening night at the Parisian Salle Pleyel on 14 January 1932, the Piano Concerto in G major was subsequently performed throughout Europe.   

Ravel the arranger  

The Russian painter Viktor Hartmann might have passed into the obscurity that haunts so many talented artists had his friend Modest Mussorgsky not composed Pictures at an Exhibition. The composer was shocked when, at the age of 39, Hartmann suddenly died. Mussorgsky naturally attended the painter’s extensive posthumous exhibition in St. Petersburg, inspiring him to write his most famous piano piece. He successfully transformed 14 of Hartmann’s paintings into music, inviting listeners on a journey of art appreciation as the subtle promenade intermezzos evoke the sense of wandering from one painting to the next.  

But we can only wonder whether Mussorgsky’s piece would have had as much success if it had not been brilliantly adapted into a world-famous orchestration by Maurice Ravel. This is by no means the only adaptation – the piece has been transcribed more than 100 times over the years. Ravel began his work on Pictures at an Exhibition by request of the conductor Sergei Koussevitzky as part of the Concerts Koussevitzky, the annual show he organised in Paris between 1921 and 1929. For Ravel, the timing could not have been better. The composer had been struggling with his health, making it difficult for him to finish the children’s opera L’enfant et les sortilèges. The requested arrangement was the perfect way to cleanse his palate.  

Although Koussevitzky had told Ravel how important it was to make this a genuine Russian arrangement styled after Rimski-Korsakov, Ravel would end up creating something entirely different. The rich orchestral sound of Debussy and Stravinsky accentuated the composer’s original vision, straying far from the Russian romanticism he was commissioned to emulate. The resulting piece was perfection. It felt as if Ravel had transformed the black-and-white version of Mussorgsky’s ode to his friend Hartmann into a rich and colourful tapestry of music. Ravel instantly left every other arrangement of Pictures at an Exhibition in the dust, including the original. Ultimately, the piece has become a unique composition with two faces, connecting both composers to the fabric of musical history.  

Kees Wisse