De Amerikaanse componist John Luther Adams haalt zijn inspiratie uit de natuur: uit landschappen, sneeuwvlakten, toendra’s, woestijnen en de oceaan. Op vrijdag 1 december a.s. speelt Ralph van Raat, dé specialist in nieuw geschreven pianowerk, de Nederlandse première van Adams Pianoconcert ‘Prophecies of Stone’. “Een ongelooflijk monumentaal werk!”

Pianist en musicoloog Ralph van Raat is al regelmatig bij het Residentie Orkest te gast geweest. Een paar jaar geleden nog bracht hij de wereldpremière van een nieuw ontdekt werk van Ton de Leeuw. Op 1 december is hij de solist in het gloednieuwe Pianoconcert ‘Prophecies of Stone’ van de Amerikaanse componist John Luther Adams (1953). “Dit stuk gaat over zijn bewondering voor de natuur en dan met name over de berglandschappen in Alaska, waar hij jarenlang woonde en werkte. Hij verklankt de grootsheid, de onmetelijke en misschien wel onmenselijke grootsheid van die enorme bergketens en de nietigheid die je daarbij voelt als mens. Die bergen worden gesymboliseerd door monumentale klankpilaren die veel tijd en ruimte innemen. Zo’n klanktapijt dwingt je als luisteraar je daaraan over te geven en respect voor te hebben.”

Onmenselijk mooi
Adams heeft zijn nieuwe pianoconcert vier delen meegegeven. “Het eerste deel verklankt het buitengewoon bijzondere fenomeen van rotspunten die onder het sneeuwlandschap vandaan komen”, vertel Ralph van Raat. “Je ziet maar een klein stukje, eronder is nog veel meer. Dat zegt ook iets over het fundament van het gesteente onder ons. Het tweede deel gaat over de gelaagdheid,  geïnspireerd op een bergrug aan de noordelijke IJszee. Verschillende onafhankelijke ritmische lagen over elkaar heen bieden een imposant samenspel. Het is eigenlijk hetzelfde als met die bergen daar, die allemaal onregelmatig en individueel zijn maar samen een eenheid vormen. Het deel Cold Mountain gaat over de schoonheid van een koude, onherbergzame bergtop met alle eenzaamheid, pracht en melancholie die daarbij komt kijken. Het slotdeel verklankt stenen monumenten die door de Inuit gebouwd zijn, stenen sculpturen die een bepaalde rol dienen zoals bewegwijzering of spirituele boodschappen afgeven. Adams spreekt in dit werk echt zijn bewondering uit voor de natuur. De muziek is bijna onmenselijk mooi. Er zijn uitbarstingen maar je keert altijd weer terug naar de verstilling.”

Onderdeel van het creatieve proces
Op de vraag of het makkelijker is muziek van nog levende componisten uit te voeren of juist niet, moet Van Raat even goed nadenken. “Het is natuurlijk toch anders. Het is spannend om muziek van hedendaagse componisten uit te voeren omdat die veel met de dag van vandaag te maken hebben en daar herken je veel in. En je kan de componist bellen en je hebt weinig tot geen historische ballast die andere pianoconcerten met zich meedragen. Mensen hebben vaak een idee in hun hoofd hoe bijvoorbeeld een pianoconcert van Ravel moet klinken en daar moet je als uitvoerder wel of niet aan voldoen. En dat is met hedendaagse muziek niet zo want je bent veel meer onderdeel van het creatieve proces, jij bent het eerste medium via welke de luisteraar zo’n stuk hoort. Je bent in die zin ook belangrijk want je kan een stuk dan maken of breken. Dit nieuwe pianoconcert van Adams wordt sowieso fantastisch, de wereldpremière met de BBC Philharmonic Orchestra was een groot succes en ik kijk uit naar de Nederlandse première met het Residentie Orkest.”