De drang om muziek te maken kun je niet het zwijgen opleggen. Zelfs in bittere tijden kwamen sommige Nederlandse componisten in verzet. Op woensdagavond 9 november a.s. eren wij hen met het bijzondere kamermuziekconcert Vrijheid in de Nieuwe Kerk in Den Haag.

Solofluitiste van het Residentie Orkest Eline van Esch was verantwoordelijk voor het programma, een ode aan Nederlandse componisten uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Volgens haar zijn het ‘vaak schrijnende verhalen over musici die of Joods waren en weggevoerd zijn of in het verzet terechtkwamen en vervolgens het leven hebben gelaten. Sommigen hebben zelfs tijdens hun gevangenschap doorgecomponeerd zoals Marius Flothuis, die weigerde te gehoorzamen aan de Duitse bezetter en via kamp Vught in concentratiekamp Sachsenhausen terechtkwam. Hij raakte daar zijn partituren kwijt maar kreeg deze gelukkig later weer terug. Al deze verhalen worden uitgebreid verteld in de podcastserie op NPO 4 gemaakt door de Leo Smit stichting: Muziek tot Leven - Verhalen van musici in de oorlog. Het is absoluut een aanrader om deze podcast te beluisteren, wellicht voor het concert. Ik ben door de Leo Smit stichting geïnspireerd geraakt om dit concert in de Nieuwe Kerk te geven ook doordat ons thema ‘75 jaar vrijheid’ in 2020 niet heeft kunnen plaatsvinden vanwege de coronamaatregelen.’

‘Deze bijzondere componisten verdienen het gewoon om met regelmaat gehoord te worden. Hun muziek was tijdens de oorlog, en vaak ook daarna, verboden. De muziek van degenen die inderdaad niet meer leefden na de oorlog heeft te weinig aandacht gekregen en dat verdienen deze componisten niet. Het is bovendien een deel van onze muziekgeschiedenis. Het is een prachtig programma geworden dat ik in overleg met Sven Arne Tepl heb samengesteld.’

'Als verteller heb ik Dineke Mulock Houwer gevraagd. Zij heeft in het verleden in het bestuur van het Residentie Orkest gezeten en heeft zich bovendien enorm ingezet voor het monument Oranje Hotel in Scheveningen. Het Oranje Hotel is een symbool van bezetting en verzet, cultureel erfgoed en icoon van Den Haag. Het was in de oorlog de tijdelijke verblijfplaats/gevangenis voor o.a. verzetsmensen, joden en communisten. In 2009 had de gemeente plannen om het 'hotel' te sluiten. Dineke Mulock Houwer wist dit te voorkomen. Zij zette de restauratie in gang en deed dit o.a. voor haar ouders en schoonouders. Het is nu een indrukwekkend museum over het gruwelijke verblijf van 25.000 gevangenen waarvan er 250 op de Waalsdorpervlakte werden gefusilleerd. Zo blijkt zij de juiste persoon te zijn voor het element van vertelling van de avond van 9 november. Bijzonder is ook dat mezzosopraan Maria Warenberg, de dochter van onze plaatsvervangend concertmeester, bij dit concert zal zijn. Zij zingt drie liederen van de in Auschwitz omgekomen Martin Spanjaard, een Nederlands dirigent die onder meer nog voor het Residentie Orkest heeft gestaan.'

‘De vraag wat vrijheid is lijkt mij duidelijk gezien door de ogen van deze componisten en alle mensen die hebben geleden in deze vreselijke onmenselijke oorlog. Vrij zijn om je mening te uiten, vrijheid van godsdienst, nooit afgerekend worden op je afkomst. Respect voor de medemens en voor waar deze voor staat. Veilig mogen zijn in de gemeenschap waar je woont.’